Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Białymstoku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Elżbieta Siergiej (spr.)
Sędziowie:	SSO Barbara Puchalska SSO Urszula Wynimko
Protokolant:	st. sekr. sąd. Monika Gąsowska

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy B. - Zarządu Mienia (...)

w B.

przeciwko W. K., Ł. K., J. K. i M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 28 lutego 2017 r. sygn. akt I C 983/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok i:

1.  w punkcie I zasądza od pozwanych W. K., Ł. K., J. K. i M. K., solidarnie, na rzecz powoda Gminy B. – Zarządu Mienia (...) w Białymstoku 4.863,18 (cztery tysiące osiemset sześćdziesiąt trzy 18/100) złote z ustawowymi odsetkami jak za opóźnienie od dnia 1 lutego 2016 roku do dnia zapłaty,

2.  dodaje punkt Ia o treści: „oddala powództwo w pozostałej części”,

3.  w punkcie III zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu 2.773 złote;

II.  nakazuje wypłacić radcy prawnemu B. M. ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Białymstoku 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych w tym 27,60 złotych podatku VAT tytułem wynagrodzenia kuratora w postępowaniu odwoławczym;

III.  nakazuje pobrać od Gminy B. – Zarządu Mienia (...) w B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Białymstoku 177,60 (sto siedemdziesiąt siedem 60/100) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód Gmina B. – Zarząd Mienia (...) w B., wnosiła o zasądzenie od pozwanych M. K., W. K., Ł. K., J. K., solidarnie, kwoty 4 863,18 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, tytułem należności za bezumowne korzystanie z lokalu socjalnego w okresie od grudnia 2014 roku do 27 stycznia 2016 roku.

Kurator ustanowiony dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie powództwa w całości. Twierdził, że strona powodowa nie wykazała, ażeby wszyscy, czy też niektórzy z pozwanych, zajmowali ten lokal w okresie od grudnia 2014 roku do 27 stycznia 2016 roku. Z ostrożności procesowej zakwestionował również wysokość dochodzonych kwot.

Pismem z dnia 16 listopada 2016 roku powód rozszerzył powództwo w stosunku do Ł. K. i J. K. o kwotę 373,44 zł, a kurator pozwanych wniósł o oddalenie powództwa także w tym zakresie.

Wyrokiem z 28 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku zasądził od pozwanych W. K., Ł. K., J. K. i M. K. solidarnie, na rzecz powódki Gminy B.- Zarządu Mienia (...) w B. kwotę 5.236, 62 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 8,73 zł od 30 kwietnia 2015 roku, od 3.326, 57 zł od 1 lutego 2016 roku, a od kwoty 1.911, 05 zł od dnia 17 listopada 2016 roku do dnia zapłaty. Sąd ten oddalił powództwo w zakresie pozostałych odsetek i zasądził od pozwanych, solidarnie, na rzecz powódki 2.939 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 1.200 zł kosztów zastępstwa procesowego powoda. Ponadto przyznał radcy prawnemu B. M., jako kuratorowi ustanowionemu pozwanym, których miejsce pobytu nie jest znane, ze skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku wynagrodzenie w kwocie 1.476 zł brutto.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 21 września 2012 roku pozwani J. K. i Ł. K. zawarli z powodową gminą umowę najmu lokalu socjalnego przy ul. (...) lokal nr (...) na czas oznaczony, od 21 września 2012 roku do 20 marca 2013 roku. Jako uprawnieni do korzystania z tego lokalu wskazani zostali także M. K. i W. K.. W dniu 15 kwietnia 2014 roku powód wystosował do pozwanych wezwanie do opróżnienia lokalu w terminie 14 dni, wskazując, że od 21 marca 2013 roku zajmują lokal bez tytułu prawnego. Jednocześnie ustalił odszkodowanie z tego tytułu odpowiadające czynszowi, jaki mógłby otrzymać, z najmu tego lokalu w okresie bezumownego korzystania przez pozwanych. Sąd Rejonowy w Białymstoku nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 31 października 2014 roku w sprawie I Nc 9170/14 zasądził od pozwanych na rzecz Gminy B. – Zarządu Mienia (...) kwotę 4 336,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13 % w stosunku rocznym od dnia 27 października 2014 roku do dnia zapłaty. Z kolei wyrokiem z dnia 3 grudnia 2014 roku w sprawie XI C 1985/14 Sąd Rejonowy w Białymstoku nakazał pozwanym J. K., Ł. K., W. K. i M. K., a także trzem innym członkom tej rodziny opróżnienie tego lokalu, przy czym W. K., M. K. i ich małoletniej córce, N. K. przyznał uprawnienie do lokalu socjalnego, wstrzymując nakaz eksmisji. Dnia 5 maja 2015 roku powód wysłał wszystkim pozwanym wezwania do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji wskazał, że osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego (po ustaniu stosunku najmu) są obowiązane do chwili opróżnienia lokalu uiszczać odszkodowanie, który to obowiązek wynika z przepisu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 roku, Nr 31, poz. 266 ze zm.) /zwana niżej: u.o.p.l./. Odszkodowanie to odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Z kolei w myśl art. 688 ¹ § 1 i 2 k.c. za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie. Odpowiedzialność tych osób ogranicza się do wysokości czynszu i innych opłat należnych za okres ich stałego zamieszkiwania.

Biorąc pod uwagę bezsporny fakt zawarcia z powodem przez pozwanych J. K. i Ł. K. (a także dwojga ich rodzeństwa) umowy najmu lokalu socjalnego, jak uprawnienie pozwanych W. K. i M. K. do zamieszkiwania z dziećmi w tym lokalu oraz nieopuszczenie zajmowanego lokalu mieszkalnego skutkujące wydaniem wyroku o eksmisji w sprawie XI C 1985/14, Sąd I instancji stwierdził powstanie po stronie wszystkich pozwanych obowiązku zapłaty odszkodowania. Pomimo różnej podstawy prawnej, identyczny był, jego zdaniem, zakres odpowiedzialności pozwanych.

Powodowa gmina legitymowała się tytułem egzekucyjnym – nakazem ze sprawy I Nc 9170/14 - obejmującym obowiązek zapłaty należności za bezumowne zamieszkiwanie w okresie do listopada 2014 roku. W sprawie niniejszej domagała się odszkodowania za dalszy czas bezumownego korzystania od grudnia 2014 roku do 27 stycznia 2016 roku, tj. do daty faktycznego odzyskania władztwa nad mieszkaniem.

Sąd Rejonowy wskazał, że to lokator (także były lokator) decydując się na opuszczenie lokalu z zamiarem dalszego niezamieszkiwania w nim, zobowiązany jest wydać lokal wynajmującemu, bądź przynajmniej zawiadomić, że się wyprowadził, a wynajmujący może objąć lokal. Podkreślił, że prawidłowe wykonanie tego obowiązku sprowadza się do sformalizowanej czynności zdawczoodbiorczej, z której sporządzany jest protokół, pozwalający ustalić stan lokalu, a przez to ewentualne obowiązki zdającego względem wynajmującego. Zaniechawszy spełnienia tego obowiązku lokator naraża się na ryzyko uznania, że w dalszym ciągu korzysta z lokalu, a zatem zobowiązany jest do świadczeń z tego wynikających. Brak informacji od pozwanych o opuszczeniu lokalu uzasadnia więc domniemanie dalszego korzystania z niego przez byłych najemców i byłych współuprawnionych. Którego strona pozwana skutecznie w tym procesie nie obaliła.

Za udowodnione odpowiednimi dokumentami uznał Sąd Rejonowy dochodzone z tytułu bezumownego korzystania roszczenie także, co do wysokości. Oceniając wyliczenia gminy, jako rzetelne i miarodajne przyjął, że należne od pozwanych odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu równe jest czynszowi najmu za okres od grudnia 2014 roku do 27 stycznia 2016 roku – tj. kwocie 4.575,72 zł, którą zasądził powiększając ją o skapitalizowane odsetki w kwocie 287,46 zł – w sumie 4 863,18 zł.

Za uzasadnione uznał Sąd Rejonowy także roszczenie o zwrot części poniesionych przez powódkę kosztów prac remontowych wykonanych po odzyskaniu lokalu. Za podstawę prawną rozstrzygnięcia w tej części przyjął art. art. 6e ust. 1 u.o.p.l.. Wskazał przy tym, że na poczet swojej należności z tytułu remontu powódka zaliczyła nadpłatę w kwocie 1 537,61 zł, jaka powstała po stronie pozwanych z tytułu rozliczenia mediów, co uznał za uprawnione. W rezultacie zasądzona od pozwanych kwota uległa zwiększeniu o 373,44 zł.

Orzekając o odsetkach Sąd wskazał, że zasądził je od należności wskazanej w pozwie, pomniejszonej o nadpłatę ustaloną w związku z rozliczeniem mediów należą się one od dnia 1 lutego 2016 roku zaś od kwoty stanowiącej faktyczne wydatki remontowe (1911,05 zł) - od dnia 17 listopada 2016 roku, tj. od chwili rozszerzenia powództwa o ten składnik długu.

Sąd nadmienił, że omyłkowo wskazał, jako składnik sumy od której zasądził odsetki, kwotę 8,73 złoraz, że omyłkowo zasądził od pozwanych kwotę 3.326,57 zł zamiast mniejszej o 1 grosz kwoty właściwej 3.325,57 zł.

O kosztach procesu sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c., wskazując, że pozwani, którzy sprawę przegrali zobowiązani są zwrócić powodowi wszystkie niezbędne koszty poniesione w związku z postępowaniem (263 zł opłaty od pozwu, 1.200 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804), oraz 1 476 złotych zaliczki na poczet wynagrodzenia kuratora).

Wynagrodzenie kuratora w kwocie 1.476 zł brutto ustalone zostało na podstawie § 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U.2013.1476).

Apelację od powyższego wyroku złożył kurator dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych. Z. wyrok w części, tj. ponad pierwotnie dochodzoną przez powódkę kwotę 4.863,18 zł oraz w punkcie III, dotyczącym kosztów procesu.

W apelacji zarzucono naruszenie prawa procesowego:

1)  art. 321 § 1 k.p.c., polegające na orzeczeniu przez Sąd I Instancji ponad żądanie, a mianowicie również w zakresie kwoty 373,44 zł, tj. wobec pozwanych W. K. i M. K., podczas gdy żądanie pozwu względem tych pozwanych dotyczyło wyłącznie zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu oraz skapitalizowanych odsetek, nie zaś opłat związanych z remontem lokalu,

2)  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że w związku z korzystaniem z lokalu przez pozwanych, po jego opuszczeniu przez nich istniała potrzeba odnowienia lokalu lub dokonania w nim napraw, podczas gdy ocena materiału dowodowego zgodna z zasadami doświadczenia życiowego i logicznych związków przyczynowo-skutkowych nie wskazuje na potrzebę odnowienia lub naprawy lokalu zgodnie z art. 6e u.o.p.l., a w szczególności:

a) porównanie protokołu zdawczo-odbiorczego lokalu z 24 września 2012 r. z protokołem zdawczo-odbiorczym lokalu z 27 stycznia 2016 r. nie wykazuje istotnych różnic w stanie lokalu w momencie jego przejęcia przez pozwanych i w momencie jego zdania,

b) z protokołu zdawczo-odbiorczego lokalu z 27 stycznia 2016 r. nie wynika, by na dzień opuszczenia lokalu przez pozwanych występowały w nim istotne zniszczenia, usterki, lub zużycie (zatem nie występowały elementy wymagające odnowienia lub naprawy), a względy doświadczenia życiowego wskazują, że przy ich zaistnieniu protokół zawierałby wzmianki o nich zgodnie z § (...)umowy najmu z 21 września 2012 r.,

c) z faktury VAT nr (...) nie wynika konkretny zakres wykonanych prac remontowych, w tym nie wynika z niej, że prace dotyczyły odnowienia lub naprawy mieszkania,

d) z notatek zawartych na odwrocie faktury VAT nr (...) i z wydruku z portalu internetowego przetargiwnp.pl wynika, że remonty odbywały się w ramach zawartej ponad 3 miesiące po wyprowadzce pozwanych generalnej umowy na remonty we wszystkich budynkach w zasobie (...) w B., a nie wyłącznie w lokalu, który zajmowali pozwani, co wskazuje, że remont nie był ukierunkowany na niezbędne odnowienie lub naprawy, a wynikał z generalnego założenia przeprowadzenia remontów w budynkach powódki, a ponadto przedmiot tych remontów obejmował roboty instalacyjne sanitarne, elektroinstalacyjne teletechniczne, które me mieszczą się w pojęciu odnowienia lokalu i obciążają wynajmującego,

Skarżący zarzucił również naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6e ust. 1 u.o.p.l., polegające na niewłaściwym zastosowaniu, poprzez odniesienie tego przepisu:

a) do wszystkich osób zajmujących lokal, mimo że wynika z niego, iż znajduje on zastosowanie wyłącznie do osób będących najemcami (w niniejszej sprawie - wyłącznie Ł. K. i J. K.),

b) do wszelkich prac remontowych, mimo że znajduje on zastosowanie wyłącznie do prac odnowienia lub naprawy lokalu, a zatem takich prac, które mają charakter doprowadzenia lokalu do stanu, w którym inna osoba ma możliwość w nim zamieszkać.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa co do kwoty 373,44 zł względem wszystkich pozwanych oraz o przyznanie mu wynagrodzenia z tytułu pełnienia obowiązków kuratora w kwocie 110,70 zł, w tym 20,70 zł tytułem podatku od towarów i usług, którego jest podatnikiem.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Rozpoznając sprawę w granicach apelacji, Sąd Okręgowy za oczywiście uzasadniony uznaje zarzut naruszenia przez Sąd I Instancji art. 321 § 1 k.p.c., rację ma bowiem skarżący wskazując, że dokonane przez powódkę pismem z dnia 16 listopada 2016 roku rozszerzenie powództwa o kwotę 373,44 zł z tytułu wydatków poniesionych na remont lokalu nie dotyczyło W. K. i M. K.. Tym samym, zasądzając w/w kwotę solidarnie również od tych pozwanych Sąd Rejonowy orzekł ponad żądanie, wbrew zakazowi z art. 321 § 1 k.p.c..

Uzasadnione były także dalej idące zarzuty apelacji dotyczące rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zaskarżonej części, wobec wszystkich pozwanych.

W pierwszej kolejności wskazać jednak należy, że w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Rejonowy uchylił się od wyjaśnienia przyjętej podstawy faktycznej, jak również podstawy prawnej swojego rozstrzygnięcia o zasadności roszczenia o zapłatę kwoty 373, 44 zł. W ocenie Sądu drugiej instancji nie spełnia bowiem wymogów art. 328 § 2 k.p.c. jedynie powołanie przepisu prawa materialnego, który stanowił podstawę wyrokowania oraz argumentacji strony powodowej – do czego w istocie ograniczył się Sąd I instancji, a co nie daje podstaw do odparcia zarzutów i argumentów podniesionych w apelacji.

Sąd Okręgowy, jako sąd meriti, miał zatem na uwadze, że jakkolwiek powołany przez Sąd pierwszej instancji art. 6e u.o.p.l., co do zasady obciąża najemcę po zakończeniu najmu i opróżnieniu lokalu obowiązkiem jego odnowienia i dokonania „obciążających go napraw”, jednak to na powódce spoczywał ciężar wykazania zakresu prac faktycznie obciążających pozwanych (zgodnie z art. 6b ust. 2 u.o.p.l.) oraz faktu, że wynajmujący wykonał te właśnie prace ponosząc wydatki, których zwrotu się domaga. Nie sposób uznać w tej sprawie, że powódka sprostała ciężarowi dowodu (art. 6 k.c.) w tym zakresie. Nie potwierdza zasadności jej roszczenia faktura VAT nr (...), z treści której nie wynika zakres prac remontowych wykonanych w przedmiotowym lokalu, a innych dowodów, ani nawet twierdzeń na tę okoliczność powódka nie przedstawiła. Nie zostało więc w sprawie wykazane, że na podstawie wymienionej faktury powódka zapłaciła wykonawcy za te właśnie prace, które powinni byli wykonać pozwani na podstawie art. 6e w zw. z art. 6b ust. 2 u.o.p.l., zwłaszcza, że nie można wykluczyć, że wykonane prace mieściły się w zakresie obowiązków wynajmującego, przewidzianych np. w art. 6a pkt 3 u.o.p.l..

Zgodzić się ponadto należy z apelującym, że z porównania treści protokołów zdawczo-odbiorczych przedmiotowego lokalu z dnia 24 września i z dnia 27 stycznia 2016 r. nie wynikają istotne różnice w stanie technicznym lokalu w momencie jego przejęcia przez pozwanych i w momencie jego wydania. Tym samym nie została również wykazana w sposób niebudzący wątpliwości potrzeba odnowienia lokalu lub wykonania w nim napraw przez pozwanych, a – co za tym idzie – istnienie ich zobowiązania z tego tutułu.

Wobec powyższego, jedynie na marginesie należy również zauważyć, że art. 6e ust. 1 u.o.p.l. nie dawał w tej sprawie samodzielnej materialnoprawnej podstawy do formułowania wobec najemców roszczenia o zapłatę. Powódka reprezentowana w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika nie sprecyzowała czy kwoty, o którą rozszerza powództwo dochodzi z tytułu odszkodowania, czy też z tytułu wykonania zastępczego na koszt dłużnika. Zgodnie z art. 480 k.c., w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzycielowi służy przede wszystkim roszczenie o naprawienie szkody, zaś wykonanie zastępcze możliwe jest, co do zasady, dopiero na podstawie upoważnienia sądu do wykonania czynności na koszt dłużnika. Wprawdzie § 3 cytowanego przepisu przewiduje wyjątek od tej zasady, niemniej powódka, nie powoływała się ani na ten przepis, ani na okoliczności faktyczne umożliwiające jego zastosowanie. Również Sąd Rejonowy nie wskazał, w jakim reżimie prawnym rozpoznał i uwzględnił roszczenie o zapłatę kwoty 374, 44 zł, a lakoniczne uzasadnienie wyroku w tej części nie pozwala na odtworzenie toku rozumowania Sądu i przesłanek jakie doprowadziły do uwzględnienia powództwa w tej części.

W tym stanie rzeczy korekcie – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. – należało poddać pkt I wyroku przez pomniejszenie zasądzonej kwoty o 374, 44 zł i oddalenie powództwa w tym zakresie. Konsekwencją powyższej zmiany była również korekta rozstrzygnięcia o kosztach procesu, bowiem ostatecznie powód wygrał sprawę nie w 100% a w 93%. W takiej zatem proporcji powodowi należał się zwrot kosztów procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy z art. 98 § 1 k.p.c..

Wynagrodzenie kuratora w kwocie 147, 60 zł obejmującej podatek VAT ustalono na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U.2013.1476) w zw. z § 2 pkt 1) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804), przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia (120 zł/stawka minimalna + 27, 60 /podatek VAT/).

Nieuiszczonymi kosztami sądowymi powstałymi w postępowaniu odwoławczym, a tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa, obciążono z mocy art. 113 ust. 1 z dnia 28 lipca 2005 r. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2016.623 j.t.) powodową gminę zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 k.p.c.).