Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Białymstoku

UZASADNIENIE

Powód A. Z., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, wnosił o zasądzenie od pozwanej (...) S.A. w B. kwoty 150.000 złotych, na którą składają się: 50.000 złotych tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości stanowiącej własność powoda poprzez posadowienie na niej 9 słupów energetycznych oraz (...).000 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości. Wskazał, że aktualnie niemożliwe jest zagospodarowanie należącej do niego działki położonej w K. nr (...), (...)-(...) R., albowiem słupy ograniczają jakiekolwiek inwestycje, utrudnione byłoby także zbycie jej po dobrej cenie. Podczas burzy ściągają wyładowania elektryczne, co bezsprzecznie przekłada się na niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt, ponadto psują krajobraz. Zaburzony został naturalny i estetyczny charakter nieruchomości (k.2, 123, 139, e-protokół z dnia 16.01.2015r., 00:01:16; e-protokół z dnia 27.02.2015r., 00:02:12-00:04:03).

W odpowiedzi na pozew, pozwana (...) S.A. w L. Oddział B. wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W pierwszej kolejności podnosiła brak udowodnienia przez powoda, że przysługuje mu tytuł prawny do wskazanej w pozwie działki, tj. brak czynnej legitymacji procesowej, nie wykazał posadowienia urządzeń elektroenergetycznych na jego nieruchomości. Zaznaczyła, że urządzenia elektroenergetyczne w postaci linii średniego SN 15 kV doprowadzającej napięcie do stacji transformatorowej 2-130 oraz prawdopodobnie obwody niskiego napięcia wyprowadzone z tej stacji zostały wybudowane zgodnie z obowiązującym prawem na podstawie projektu, decyzji administracyjnej z dnia 14.07.1976r. ustalającej warunki zabudowy, plan realizacyjny oraz udzielającej pozwolenia na budowę w roku 1978 i załączone do sieci pod napięcie w dniu 27.04.1978r. Ani powód ani inne osoby, którym przysługiwałoby takie uprawnienie nie sprzeciwiały się użytkowaniu i korzystaniu w niezbędnym zakresie z gruntu, na którym się te urządzenia znajdują. Ponadto podniosła, że korzysta z nieruchomości w zakresie przysługującego jej prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, które zostało nabyte w drodze zasiedzenia w dobrej wierze przez pozwaną z dniem 28.04.1998r. Z ostrożności procesowej podkreśliła, że do zasiedzenia służebności doszłoby również w przypadku przyjęcia złej wiary wraz z upływem 30 lat, tj. 28.04.2008r. Spółka posiadała przedmiotową służebność, polegające na korzystaniu z widocznych i trwałych urządzeń, upłynął także wymagany ustawą okres czasu. Przekazanie przez poprzednika prawnego, tj. (...) Sp. z o.o. na rzecz pozwanej własności w/w urządzeń wraz z prawami z nimi związanymi następowało na zasadzie przekształceń dokonywanych na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów w ramach sukcesji uniwersalnej. Końcowo, podniosła zarzut przedawnienia roszczeń powoda przy przyjęciu, że przysługuje mu roszczenie o odszkodowanie za obniżenia wartości działki oraz zakwestionowała wysokość żądanego wynagrodzenia (k.27-30, 153-154).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód A. Z. jest właścicielem zabudowanego gospodarstwa rolnego położonego we wsi K., gminy R. o powierzchni 11 ha 2900 m ^{(( 2))}, oznaczonego na mapie nr: (...), (...), (...), (...), (...), (...), które otrzymał w drodze darowizny zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 16.06.1993r., Repertorium A Nr (...), uczynionej na jego rzecz przez rodziców M. Z. i G. Z., w zamian za ustanowioną na ich rzecz służebność osobistą mieszkania polegającą na korzystaniu z jednego pokoju w budynku mieszkalnym (k.124, 125-126v.). Dla przedmiotowej nieruchomości nie założono księgi wieczystej.

Obszar, na którym jest położona nieruchomość nie posiada aktualnie obowiązującego miejscowego stanu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy R.” uchwalonym uchwałą Nr (...) Rady Gminy R. z dnia 31 maja 2013r. (z późn. zm.) stanowi tereny zabudowy (50%) i tereny użytków zielonych (50%). Otaczające nieruchomość powoda grunty sąsiednie stanowią tereny zabudowy zagrodowej wsi oraz tereny rolne, użytki zielone w dolinie rzeki K.. Przez teren działki przebiegają napowietrzne linie energetyczne kablowe SN 15kV, przebiegające wzdłuż w kierunku wschód-zachód z odgałęzieniem w kierunku północnym.

Urządzenia elektroenergetyczne w postaci stacji transformatorowej STSa 20/250 (na czterech słupach) nr 2-130 oraz fragment linii SN 15kV, składającej się z dwóch słupów: bliźniak (złączny podwójny) i trójnóg (dwa przęsła i kawałek trzeciego), a także wyprowadzenie napowietrzne linii niskiego napięcia nn ze stacji 2-130 na nieruchomości oznaczonej nr geodezyjnym (...), a należącej do powoda, zostały wybudowane w oparciu o decyzję Wojewody (...) z dnia 14.07.1976r. w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego lokalizacji stacji transformatorowych i tras linii średniego i niskiego napięcia projektowanych dla remontu urządzeń energetycznych i doelektryfikacji zagrody chłopskiej we wsi K. I, II, III, gm. B., zgodnie z uproszczonym planem zagospodarowania przestrzennego gm. B. zatwierdzonym zarządzeniem Nr (...) naczelnika Powiatu G. z dnia 24.12.1974r. oraz projekt modernizacji i doelektryfikacji wsi wykonany przez Przedsiębiorstwo (...) w B. na rzecz Urzędu Wojewódzkiego w Ł., następnie po dokonaniu sprawdzenia gotowości przyłączenia i pomiaru kontrolnego, podłączone do sieci pod napięcie w dniu 27.04.1978r. Urządzenia te zostały odebrane i przekazane na majątek poprzednika prawnego pozwanej protokołem z dnia 27.04.1978r. (k.36-44).

Przekazanie przez poprzedników prawnych (...) S.A. (Skarb Państwa, Zakład (...) w B., Zakład (...) S.A. i (...) Sp. z o.o.) pozwanej własności w/w urządzeń wraz z prawami związanymi z tymi urządzeniami następowało w ramach sukcesji.

Początkowo, na mocy protokołu połączenia przedsiębiorstw państwowych z dnia 03 marca 1959r., z dniem 01 stycznia 1959r. Zakład (...) został przejęty przez przedsiębiorstwo Zakłady (...), przy czym działać będzie nadal pod dotychczasową nazwą jako zakład nie posiadający osobowości prawnej oraz pozostający na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym i jako taki stanowiący składową część przedsiębiorstwa wielozakładowego (k.45-49).

Zarządzeniem Naczelnego Dyrektora Zakładów (...) z dnia 06.06.1977r., nr (...) ustalono sposób i charakter działania Zakładu (...) (k.50-51). Postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku II Wydział Cywilny z dnia 14 lutego 1989r. Zakład (...) w B. został wpisany w rejestrze przedsiębiorstw (k.52), uchwalono również statut w/w jednostki (k.53-57).

Z dniem komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego w dniu 12 lipca 1993 r., na mocy Zarządzenia Nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993r., i przekształcenia w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, Zakład (...) S.A. nabył przedmiotowe urządzenia zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt. 2 i art. 7 ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. nr 16, poz. 69) oraz art. 8 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw, według których spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa (k.58-75).

Decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Ł. z dnia 18.08.1994r., nr (...) przeniesiono na rzecz Zakładu (...) budynki wraz z innymi urządzeniami znajdujące się na nieruchomości Zakładu (k.100-101). Poprzednik prawny pozwanej stał się z mocy prawa użytkownikiem wieczystym działki nr (...) położonej w G. przy ul. (...) oraz właścicielem znajdującego się na niej budynku rozdzielni zasilającej urządzenia elektroenergetyczne znajdujące się w miejscowości K., w tym urządzenia linii średniego i niskiego napięcia oraz stacja transformatorowa, będące elementem składowym rozdzielni.

Następnie, w dniu przeniesienia przedsiębiorstwa na mocy umowy aportowej i wydzielenia z mocy prawa ze swojej struktury operatora systemu dystrybucyjnego, Zakład (...) Sp. z o.o. nabyła owe urządzenia na własność na podstawie art. 55 ¹ i następne kodeksu cywilnego. W treści umowy aportowej (§1) wskazano, że przedmiotem wkładu niepieniężnego jest przedsiębiorstwo, na które składają się w szczególności wszelkie przysługujące Zakładowi (...) S.A. z siedzibą w B. uprawnienia i zobowiązania z tytułu użytkowania i służebności związane z ich wykonywaniem, służebności gruntowe, w tym służebności polegające na zapewnieniu dostępu do urządzeń służących do doprowadzania prądu elektrycznego, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy, służebności oraz użyczenia nieruchomości lub ruchomości związanych z prowadzeniem Zakładu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. Operatora Systemu Dystrybucyjnego (k.87-96v.).

Zakład (...) Sp. z o.o. na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 11.09.2008r. zmieniła firmę na (...) Sp. z o.o. (k.97-99). Ostatecznie, na mocy art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., w wyniku połączenia przez przejęcie spółki (...) Sp. z o.o. w dniu 31.08.2010r. na (...) S.A. przeszła własność urządzeń wraz z prawami związanymi z tymi urządzeniami. Zgodnie zaś z dyspozycją art. 494 k.s.h. (...) S.A. z siedzibą w L. z dniem połączenia wstąpiła z mocy ustawy we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej – (...) Sp. z o.o. w ramach sukcesji uniwersalnej (k.32-35v.).

Decyzją Wójta Gminy R. z dnia 07 kwietnia 2011r., sygn. (...) ustalono lokalizację inwestycji celu publicznego dla obiektów infrastruktury technicznej, których przedmiotem była inwestycja liniowa obejmująca budowę sieci elektroenergetycznej, w tym budowa odcinka napowietrznej linii SN 15kV przewidzianej do realizacji na terenie obejmującym przebieg inwestycji przez grunty rolne i wody otwarte (rzeka K.) na części działek położonych w obrębie gruntów wsi K. oznaczonych numerami m.in. (...) (k.155-158). Decyzją Starosty (...) Nr (...) z dnia 04.09.2012r. zatwierdzono projekt budowlany i udzielono (...) S.A. pozwolenia na budowę (k.159-160). Jeszcze przed ukończeniem prac, mocą umowy cywilno-prawnej o udostępnienie nieruchomości pod projektowanymi urządzeniami elektroenergetycznymi, powód oraz pozwana wspólnie ustalili zasady odpłatnego udostępnienia nieruchomości będącej własnością A. Z. dla potrzeb posadowienia w przyszłości urządzeń elektroenergetycznych w postaci napowietrznej linii SN 15kV przeznaczonej do zasilania oczyszczalni (...). Powód wyraził zgodę na istnienie i bezterminowe pozostawienie powyższych urządzeń na jego nieruchomości, a po ich posadowieniu za odpłatnością w jednorazowej wysokości 800 zł za obniżenie jej wartości, którą to kwotę na początku stycznia 2013r. przekazano uprawnionemu (k.164-168). Protokołem nr (...) z dnia 18.03.2013r. ze sprawozdania zgłoszonych do odbioru technicznego urządzeń elektrycznych stwierdzono, że prace zostały wykonane zgodnie z dokumentacją i odebrano je jako nadające się do przyłączenia pod napięcie i eksploatacji (k.161-163v.). W wyniku powyższych działań, na działce należącej do powoda, wybudowano fragment linii SN 15kV do nowej stacji transformatorowej o nr 2-2090 od słupa trójnożnego.

W międzyczasie, decyzją Starosty (...) z dnia 28.01.2013r. orzeczono ustalenie linii brzegu rzeki K. w obrębie K., gmina R. m.in. z działki o nr geodezyjnym (...) o pow. 0,6621 ha stanowiącej własność A. Z. wydzielono działkę o nr geodezyjnym (...) o pow. 0,0277 ha (woda płynąca) i działkę o nr geodezyjnym (...) o pow. 0,6344 ha (grunt przyległy do wody płynącej) (k.140-144). W związku bowiem z modernizacją ewidencji gruntów i budynków na terenie powyższej gminy wszczęto z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia linii brzegu rzeki K., stąd zmiana dotychczasowej numeracji (k.145-146).

Od 1978r. trasa i usadowienie urządzeń nie zmieniła się, aktualnie przebiegają według pierwotnego modelu modernizacyjnego. Pozwany użytkował urządzenia elektryczne bez przeszkód, dokonywał wymaganych konserwacji urządzeń, przeprowadzał przeglądy i naprawy korzystając przy tym, bez żadnych przeszkód, z działki powoda. Przy użyciu słupów energetycznych i linii średniego i niskiego napięcia w dalszym ciągu, stale przesyłana jest energia elektryczna do odbiorców. Powód nie wzywał dotychczas pozwanej do zapłaty odszkodowania i wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki gruntu, przez którą przebiega infrastruktura należąca do (...) S.A., nie wzywał pozwanej do opuszczenia jego nieruchomości. Poprzednicy prawni powoda również nie rościli wobec pozwanej żadnych żądań.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wymienionych wyżej dokumentów urzędowych, których treść nie była przez strony kwestionowana, zeznań powoda oraz świadka R. K., opinię biegłego z zakresu wyceny nieruchomości wraz z opinią uzupełniającą.

Sąd podzielił w pełni zeznania powoda, jako zbieżne z poczynionymi ustaleniami. W dacie przekazania mu nieruchomości urządzenia były już posadowione. Jedynymi utrudnieniami, na które wskazywał , były uciążliwości w trakcie czynności rotacyjnego koszenia trawy oraz ograniczenia w razie powiększenia domu, czego jednak nie planował z uwagi na brak wymaganych na ten cel środków finansowych. Potwierdził okresowe przeglądy i kontrole (e-protokół z dnia 30.03.2015r., 00:04:00-00:09:57; e-protokół z dnia 16.02.2016r., 0:06:46-00:16:07).

Sąd uznał za wiarygodne zeznania przesłuchiwanego w sprawie świadka, który potwierdził okoliczność posadowienia na nieruchomości powoda urządzeń energoelektrycznych, niezakłóconego użytkowania przez pozwaną z infrastruktury technicznej, usadowienia i braku ingerencji w trasę przebiegu linii napięcia, wykonywania standardowych konserwacji, okoliczności zawarcia z powodem umowy w 2012r. dotyczącej odpłatności za posadowienie nowych urządzeń, braku jakiegokolwiek zainteresowania powoda bądź jego poprzedników prawnych odpłatnością za urządzenia umieszczone na należącej do niego ziemi w 1978r., albowiem pozostawały zbieżne z ustaleniami poczynionymi przez Sąd (e-protokół z dnia 30.03.2015r., 00:10:42-00:27:18).

Na wniosek strony powodowej, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości celem ustalenia czy posadowienie na nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych, zarówno w 1978r., jak i w 2013r. wpłynęło na wartość nieruchomości stanowiącej własność A. Z., w szczególności czy obniżyło wartość rynkową, jeżeli tak to w jakim zakresie, a także ustalenia wysokości odpłatności za bezumowne korzystanie z nieruchomości związane z posadowieniem i eksploatacją urządzeń za okres ostatnich 10 lat (k.182-203) oraz opinii uzupełniającej (k.237-239), w której ustosunkował się do zastrzeżeń składanych przez strony postępowania (k.208-209). Jakkolwiek biegły wyliczył wysokość rocznego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, jak również określił wartość rynkową prawa własności nieruchomości powoda zarówno sprzed jak i po posadowieniu na niej urządzeń elektroenergetycznych, a przy tym opinię sporządził w sposób rzetelny, w pełni zasługujący na obdarzenie jej walorem wiarygodności, poddającej się pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria takie jak zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy sporządzającego, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych wniosków, ostatecznie nie została ona wykorzystana przy wydawaniu rozstrzygnięcia wobec skuteczności podnoszonych przez stronę pozwaną zarzutów zasiedzenia przez jej poprzednika prawnego prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jak również bezzasadności żądania zasądzenia odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przechodząc do merytorycznej oceny pierwszego ze sformułowanych przez powoda żądań, tj. wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości należy podkreślić, że z prawa własności wynikają uprawnienia do korzystania z rzeczy i pobierania pożytków. Stan, w którym właściciel nie może korzystać z rzeczy, prowadzi do uszczerbku w sferze jego interesów majątkowych. Zgodnie z treścią przepisów art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wobec posiadacza samoistnego i na podstawie art. 230 k.c. wobec posiadacza zależnego, zaś obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, gdy ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Od tego momentu jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Wskazane przepisy służą ochronie interesów właściciela wobec równowagi zakłóconej na skutek uszczuplenia prawa własności, braku możliwości wykorzystania przez właściciela pełni uprawnień z jego rzeczy. Istota wynagrodzenia, o którym mowa w art. 224 i 225 k.c. sprowadza się do zrekompensowania właścicielowi gruntu utrudnień lub niemożności korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem, przy czym ciężar dowodu na okoliczność, jakiego rodzaju utrudnień doznaje właściciel w sposobie wykonywania władztwa nad rzeczą oraz okoliczność, iż pozwany korzystał z nieruchomości bez podstawy prawnej i w złej wierze, obciąża powoda stosownie do art. 6 k.c.

Jakkolwiek uprawnienia właścicielskie powoda początkowo były kwestionowane przez stronę pozwaną, o tyle przedłożone do akt sprawy dokumenty w postaci umowy darowizny nieruchomości, sporządzonej w przepisanej prawem formie aktu notarialnego w dniu 16.06.1993r., uczynionej na rzecz A. Z. przez jego rodziców w zamian za ustanowioną na ich rzecz służebność osobistą mieszkania polegającą na korzystaniu z jednego pokoju w budynku mieszkalnym, decyzji Starosty (...) z dnia 28.01.2013r. ustalającej linię brzegu rzeki K., zmieniającej dotychczasową numerację i wydzielającej z działki o nr geodezyjnym (...) działki o numerach (...), jak również analiza przedłożonych map geodezyjnych doprowadziły do przyjęcia, że powód dysponował on uprawnieniami właściciela nieruchomości, na której posadowione zostały urządzenia elektroenergetyczne, a co za tym idzie miał legitymację czynną do wszczęcia niniejszego procesu.

Strona pozwana wskazywała, iż korzysta z nieruchomości w zakresie przysługującej jej służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, które zostało nabyte w drodze zasiedzenia w dobrej wierze z dniem 28.04.1998r. przez poprzednika prawnego pozwanej, do zasiedzenia służebności doszło również przy przyjęciu po jej stronie złej wiary, wraz z upływem lat 30, tj. 28.04.2008r.

Możliwość domagania się przez właściciela od posiadacza samoistnego, na kanwie niniejszej sprawy – w zakresie treści służebności przesyłowej, wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, jest uzależniona jednakże od łącznego wystąpienia dwóch przesłanek, mianowicie: braku tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości właściciela i braku dobrej wiary po stronie tegoż posiadacza. Podkreślić należy, że zgodnie z art. 352 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. W myśl art. 339 k.c. domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym. W tym miejscu zaznaczyć należy, iż faktyczne władztwo charakteryzujące posiadanie samoistne wchodzi w grę wówczas, gdy określona osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala jej na korzystanie z rzeczy, i to w taki sposób, jakby miała do niej prawo własności (postanowienie SN z 1 kwietnia 2011 r., III CSK 184/2010, LexisNexis nr 2806485, OSNC-ZD 2012, nr B, poz. 24). W okolicznościach sprawy nie ulega zaś wątpliwości, iż pozwana objęła w posiadanie elementy infrastruktury technicznej w oparciu o decyzje administracyjne, zaś później wykonywała swoje prawo bez zakłóceń jak właściciel. Przedłożyła szereg dokumentów uprawdopodabniających, z jednej strony prawo własności do urządzeń elektroenergetycznych, z drugiej zaś nabycie owych praw w drodze sukcesji. Wobec powyższego Sąd ocenił, iż posiadanie przez pozwaną elementów infrastruktury technicznej w postaci słupów oraz linii napowietrznych miało cechy posiadania samoistnego.

Z kolei przesłanka dobrej wiary zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07.05.2014r., II CSK 472/13). Jest to stanowisko będące wyrazem ugruntowanej linii orzeczniczej na tle wykładni art. 7 k.c. stanowiącego, że jeżeli określone skutki prawne zależą od dobrej lub złej wiary, domniemywa się dobrą wiarę. Domniemanie dobrej wiary posiadacza (art. 7 k.c.) wzruszyć może dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt czy korzystania z niego w określonym zakresie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2008 r., II CSK 346/08, Lex nr 484714; z dnia 3 kwietnia 2009 r., II CSK 400/08, Lex nr 607253; z dnia 24 lipca 2009 r., II CSK 121/0). Dlatego też, chcąc wywieść określone skutki prawne i prawo do wynagrodzenia, powód winien wykazać złą wiarę pozwanej, do tego zaś czasu uprawniony korzysta w pełni z domniemania prawnego według art. 7 k.c. (postanowienie SN z dnia 24.03.1999r., I CKN 1081/97, OSN 1999, nr 10, poz. 181). Rzeczą pozwanej nie jest więc wykazywanie przesłanek umożliwiających uznanie, że jej władztwo odpowiadające służebności przesyłu opiera się na prawie. Obowiązek dowiedzenia okoliczności przeciwnej spoczywa na powodzie. Sąd przyjął też, jako ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że dopuszczalne jest, a w stanie prawnym poprzedzającym uregulowanie w ustawie Kodeks cywilny służebności przesyłu było dopuszczalne (art. 337 i 352 k.c., aktualnie od 03.08.2008r. art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.), nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej jej treści (por. postanowienie SN z dnia 08.09.2006r., II CSK 112/06, wyrok SN z dnia 12.12.2008r., II CSK 389/08, uchwała SN z dnia 07.10.2008r., III CZP 89/08). Do roszczeń właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z tak określonej służebności stosować należy odpowiednio przepisy o tzw. roszczeniach uzupełniających właściciela wobec posiadacza samoistnego w procesie windykacyjnym (art. 224-228 k.c.), z których treści wynika, że do wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej obowiązany jest, co do zasady, tylko posiadacz w złej wierze. Na posiadaczu w dobrej wierze taki obowiązek ciąży dopiero od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd przyjął, że przedłożone przez pozwaną dokumenty techniczne dotyczące budowy linii energetycznej pozwalają domniemywać, że inwestycja, w ramach której wzniesione zostały m.in. urządzenia znajdujące się na nieruchomości powoda, prowadzona była legalnie, w oparciu o obowiązujące przepisy. Powód w niniejszej sprawie winien więc przedstawić dowody pozwalające na obalenie powyższego domniemania i w konsekwencji ustalenie, że w okresie za który dochodzi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z jego nieruchomości pozwana pozostawała w złej wierze. Jedynie przykładowo należy wymienić przedłożenie dowodów braku zgody na korzystanie z gruntów, swoich żądań kierowanych pod adresem przedsiębiorstwa energetycznego o okazanie takiej zgody, dowodu wystąpienia z powództwem windykacyjnym bądź negatoryjnym. Ponadto, pomimo odwołania się pozwanej w treści odpowiedzi na pozew do domniemania z art. 7 k.c., strona powodowa nie zgłosiła nawet zarzutu kwestionującego to domniemanie. Inicjatywa dowodowa zasadniczo ograniczyła się do sprecyzowania powództwa, złożenia wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia wysokości odszkodowania oraz równowartości kwoty tytułem bezumownego korzystania z części nieruchomości. Tymczasem, w okolicznościach niniejszej sprawy, zarówno powód jak i jego poprzednicy prawni od 1978r. tolerowali na swoich gruntach posadowione urządzenia elektroenergetyczne, a także niewykorzystanie części nieruchomości będących w ich bezpośrednim sąsiedztwie bądź pod nimi, bez domagania się jakichkolwiek dokumentów poświadczających uprawnienia do gruntów bądź świadczeń pieniężnych z tytułu korzystania z nich. Dodatkowo, w trakcie prowadzonego postępowania w przedmiocie wydania decyzji Wojewody (...) z dnia 14.07.1976r. w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego lokalizacji stacji transformatorowych i tras linii średniego i niskiego napięcia projektowanych dla remontu urządzeń energetycznych i doelektryfikacji zagrody chłopskiej we wsi K. I, II, III, poprzednicy prawni nie zgłaszali zastrzeżeń, nie żądali również wynagrodzenia za korzystanie z ich nieruchomości. Niezależnie natomiast od powyższego, w dacie objęcia prawa własności w 1993r., pomimo dysponowania wiedzą przez powoda o istnieniu urządzeń elektroenergetycznych, albowiem jak sam podał mieszkał na przedmiotowej nieruchomości od urodzenia wraz z rodzicami, nie zwrócił się o uregulowanie tego zagadnienia do pozwanej.

W myśl art. 340 k.c. zdanie pierwsze domniemywa się ciągłość posiadania, zaś w myśl art. 341 k.c. domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza. Obalenie powyższych domniemań, które sprzyjają zasiedzeniu służebności, należało w niniejszym postępowaniu - przy zmienionym ciężarze dowodu - do powoda. Obowiązkowi temu powód nie sprostał. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, iż pozwana korzystała z posadowionych na gruntach powoda elementów infrastruktury technicznej w oparciu o stosowny projekt, decyzję administracyjną ustalającą warunki zabudowy, plan realizacyjny oraz udzielającej pozwolenia na budowę i podłączenie do sieci pod napięcie, co uzasadnia traktowanie pozwanej jako posiadacza samoistnego w dobrej wierze.

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. W myśl § 2 tego przepisu po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Podstawę prawną orzeczenia stwierdzającego zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu stanowi art. 172 k.c. stosowany odpowiednio poprzez odesłanie zawarte w art. 292 zd. 2 k.c. Odpowiednie stosowanie oznacza konieczność spełnienia przez posiadacza służebności przesłanek określonych w art. 172 k.c., ale z odpowiednią modyfikacją uwzględniającą specyfikę posiadania służebności i przesłanki nabycia służebności gruntowej określone w art. 292 zdanie pierwsze k.c. Nie podlega natomiast modyfikacji cel, charakter i skutki prawne zasiedzenia. Nabycie prawa własności przez zasiedzenie następuje ex lege i jego skutkiem jest wygaśnięcie prawa dotychczasowego właściciela, a w wypadku zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu ograniczenie prawa własności właściciela w granicach objętych służebnością. Dla skutków prawnych zasiedzenia pozostaje bez znaczenia prawnego deklaratoryjny charakter orzeczenia o stwierdzeniu zasiedzenia. W ocenie Sądu strona pozwana słusznie podnosiła, iż w sprawie doszło do zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Zgodzić się należy z pozwaną, iż prawa te zostały nabyte w drodze zasiedzenia przez poprzednika prawnego pozwanej – Skarb Państwa w dobrej wierze. Należy przy tym zauważyć, że w dniu 1 października 1990 roku nastąpiła zmiana przepisu art. 172. k.c. Zgodnie zaś z brzmieniem pierwotnym § 1 powyższego przepisu posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Dlatego też koniecznym było zastosowanie art. XLI § 1 i 2 ustawy z dnia 23.04.1964 roku przepisów wprowadzających kodeks cywilny, co skutkowało stwierdzeniem zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu w niniejszej sprawie z dniem 28.04.1988r., a więc w okresie nawet wcześniejszym niż wskazywała strona pozwana.

Sąd nie znalazł przy tym podstaw do postawienia pozwanej zarzutu złej wiary przy korzystaniu z gruntów powoda, w granicach służebności gruntowej/przesyłu, od chwili wykonywania tego posiadania jeszcze przez jej poprzedników prawnych, co uprawniałoby A. Z. do domagania się wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. Ustalenie złej wiary wymaga indywidualnego wykazania dla każdego konkretnego przypadku, do tego czasu uprawniony korzysta w pełni z domniemania prawnego według art. 7 k.c. Sąd w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia 29.04.2009r., II CSK 560/08, w którym stwierdził że przedsiębiorca energetyczny, któremu się nie dowiedzie, że on lub jego poprzednik prawny działał bezprawnie stawiając słupy i nieodpłatnie eksploatując linię energetyczną, w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest zobowiązany do zapłacenia wynagrodzenia za korzystanie z tych gruntów od chwili dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o to wynagrodzenie (art. 244 § 2 zd. 1, art. 222 § 2 i art. 352 k.c.). Natomiast nabycie przez posiadacza służebności na podstawie zasiedzenia jest usprawiedliwione ochroną porządku prawnego, co pozwala uznać, że choć następuje bez rekompensaty dla właściciela, ograniczenie to pozostaje w zgodzie z art. 31 Konstytucji RP (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24.07.2013r., III CZP 36/13). Stąd też, powództwo w tej części zostało oddalone, albowiem pozwana korzystała z nieruchomości powoda w ramach przysługującej jej służebności gruntowej, w zakresie której doszło do jej zasiedzenia.

W części dotyczącej żądania powoda zapłaty kwoty 50.000 zł tytułem zapłaty odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości stanowiącej jego własność poprzez posadowienie na niej 9 słupów energetycznych należy w pierwszej kolejności wskazać, iż do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą bezprawność zdarzenia, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, szkoda i związek przyczynowy pomiędzy owym zdarzeniem a jej zaistnieniem, a także wina sprawcy.

Bezsprzecznie, nad przedmiotową nieruchomością przebiegają linie energetyczne średniego i niskiego napięcia, posadowione zostały słupy oraz stacja transformatorowa. Sąd przyjął, że nie doszło do zmniejszenia wartości gruntu w dacie obejmowania go w drodze darowizny na własność przez powoda. Powyższe urządzenia były na niej zlokalizowane już w dacie sporządzenia aktu notarialnego w 1993r., powód znał zatem, a przynajmniej powinien znać wartość nieruchomości. Wywołane pogorszenie, prowadzące do ewentualnego obniżenia jej wartości nastąpiło w czasie, gdy nie dysponował on jeszcze władztwem, chociaż zamieszkiwał na nieruchomości. Skoro więc stał się właścicielem już w stanie pogorszonym, nie można uznać go za osobę poszkodowaną. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 08.09.2011r., III CZP 43/11, OSNC 2012/2/18, zgodnie z którym właścicielowi nieruchomości nie przysługuje wobec nieuprawnionego posiadacza służebności przesyłu roszczenie o naprawienie szkody z powodu obniżenia jej wartości, związanego z normalnym korzystaniem z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści takiej służebności (art. 225 w zw. z art. 230 k.c.). W niniejszej natomiast sprawie nie ma podstaw do przyjęcia, że sposób korzystania przez pozwaną z nieruchomości powoda odbiegał od normalnego korzystania w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, wręcz przeciwnie – na takie korzystanie wskazywano, w nim właśnie upatrując podstaw roszczeń objętych pozwem. Powód podkreślał wprawdzie, że nie podobało mu się wchodzenie pracowników pozwanej na teren jego nieruchomości celem dokonania przeglądu i dokonania bieżącej konserwacji, jednakże każdorazowo umożliwiał im wykonywanie tych czynności. W przedłożonej do akt sprawy dokumentacji próżno również szukać pism kierowanych do Zakładu Energetycznego z żądaniem ich zaprzestania bądź będących wyrazem jakiejkolwiek formy sprzeciwu czy to dla samego posadowienia urządzeń elektroenergetycznych czy następnie jego eksploatacji. Sąd wziął pod uwagę również fakt, iż za posadowienie na nieruchomości powoda kolejnych słupów, już w latach 2012-2013, otrzymał stosowne wynagrodzenie. W ocenie Sądu, przez okres kiedy powód faktycznie władał nieruchomością nie doszło do zmniejszenia jej wartości.

O kosztach orzeczono na podstawie 102 kpc, zgodnie z zawartą w nim zasadą słuszności, albowiem sytuacja materialna powoda uzasadnia odstąpienie od obciążania go kosztami postępowania, przy czym w postępowaniu powód korzystał już ze zwolnienia od kosztów. Z uwagi na powyższe, jak również okoliczność reprezentowania w niniejszym postępowaniu A. Z. przez ustanowionego z urzędu pełnomocnika, nakazano wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku na rzecz radcy prawnego działającego w imieniu i na rzecz powodów kwotę 3.600 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, a ustaloną w oparciu o treść § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomoc prawnej udzielonej z urzędu, którą w oparciu o § 2 ust. 3 powiększono o stawkę podatku VAT (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 461).