Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Białymstoku

POSTANOWIENIE

Dnia 13 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Bogusław Suter
Sędziowie:	SSO Bogdan Łaszkiewicz SSR del. Sławomir Kuczyński (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Zofia Szczęsnowicz

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy ze skargi uczestniczki postępowania L. N.

o wznowienie postępowania

w sprawie z wniosku T. N.

z udziałem D. A., E. C., K. H., L. N., H. O., A. P. i B. S.

o zasiedzenie

zakończonej prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 26 października 2011 roku sygn. akt I Ns 525/10

na skutek apelacji uczestniczki postępowania L. N.

oraz zażalenia wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 6 lutego 2013 r. sygn. akt I Ns 2127/12

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie:

1)  w punkcie 1 i odrzucić skargę,

2)  w punkcie 2 i zasądzić od uczestniczki postępowania L. N. na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P. kwoty po 608,50 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

II.  oddalić apelację w pozostałej części oraz zażalenie w pozostałej części;

III.  zasądzić od uczestniczki postępowania L. N. na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P. kwoty po 307,50 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

Pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. złożył skargę o wznowienie postępowania w sprawie z wniosku T. N. i z udziałem D. A., E. C., K. H., L. N., H. O., A. P. i B. S. o zasiedzenie, zakończonej prawomocnym postanowieniem, wydanym przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 26 października 2011 r. (sygn. akt I Ns 525/10).

W uzasadnieniu tego pisma pełnomocnik L. N. twierdził, iż postanowieniem z dnia 26 października 2011 r. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim stwierdził, że T. N. nabył z dniem 3 marca 2010 r. przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w B., oznaczonej numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 1,3227 ha.

Wedle dalszych twierdzeń pełnomocnika L. N., od tegoż postanowienia jego mocodawczyni wniosła apelację, która postanowieniem z dnia 4 stycznia 2012 r. została odrzucona – wobec nieusunięcia w zakreślonym terminie braków formalnych tego środka odwoławczego. W związku z powyższym L. N. złożyła wniosek o przywrócenie terminu, wraz z zażaleniem na postanowienie o odrzuceniu apelacji. Powyższe działania uczestniczki postępowania okazały się bezskuteczne, a zażalenie na postanowienie o przywróceniu terminu zostało odrzucone postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2012 r.

Pełnomocnik L. N. wskazał następnie, że jego mocodawczyni, nie zgadzając się z zapadłym orzeczeniem, które jej zdaniem było nieprawidłowe i krzywdzące ją, podjęła próby, w oparciu o przysługujące jej uprawnienia procesowe, do zaskarżenia powyższego postanowienia. Jednakże z uwagi na fakt, iż jest osobą starszą, wymagającą pomocy przy czynnościach dnia codziennego, tym bardziej przy czynnościach sądowych, których pomimo pouczeń Sądu nie rozumie i nie jest w stanie podjąć samodzielnej obrony własnych interesów, podejmowane przez nią działania okazały się bezskuteczne.

Wobec powyższego zachodzi w przedmiotowej sprawie, w ocenie pełnomocnika uczestniczki postępowania L. N. – na podstawie art. 524 §1 k.p.c. w zw. z art. 401 pkt 2 k.p.c. – podstawa do wznowienia postępowania – z uwagi na fakt, iż poprzez brak należytej reprezentacji, w związku z ograniczeniami w percepcji i rozumieniu czynności procesowych, związanych z wiekiem i licznymi schorzeniami zdrowotnymi, L. N. była pozbawiona możliwości obrony własnych interesów. Powyższe potwierdzają z jednej strony załączone zaświadczenia lekarskie, a z drugiej fakt, iż pomimo pouczeń Sądu co do sposobu podejmowania czynności procesowych, uczestniczka nie była w stanie ich zrozumieć i skutecznie podjąć.

Wskazując na powyższe, pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. wnosił o:

1)  uchylenie postanowienia wydanego przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 26 października 2011 r. i oddalenie wniosku o stwierdzenie nabycia prawa własności przez zasiedzenie;

2)  zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pełnomocnik wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. w odpowiedzi na skargę wnosił o oddalenie skargi i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma pełnomocnik T. N. i A. P. podnosił, iż brak jest podstaw do przyjęcia, iż uczestniczka postępowania L. N. była pozbawiona możliwości obrony swoich praw poprzez brak należytej reprezentacji w postępowaniu sądowym w sprawie o sygnaturze akt I Ns 525/10. Uczestniczka złożyła wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, który został prawomocnie oddalony. Podobny wniosek złożyła przed Sądem drugiej instancji, wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, który również został oddalony. Wskazał nadto, że L. N. prawidłowo funkcjonowała w trakcie postępowania, wyraziła swoje stanowisko, uczestniczyła w rozprawach, składała prawidłowe wnioski, apelację oraz sześć fachowych zażaleń po odrzuceniu apelacji, stąd też trudno przyjąć, iż miała jakieś ograniczenia w rozumieniu czynności procesowych. Podnosił też, iż uczestniczka postępowania L. N. uchybiła terminowi z art. 407 k.p.c. – winna ona bowiem wnieść ewentualną skargę o wznowienie postępowania w terminie trzech miesięcy od dnia oddalenia przez Sąd w dniu 2 grudnia 2011 r. jej wniosku o wyznaczenie adwokata z urzędu, czego jednak nie uczyniła.

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim postanowieniem z dnia 6 lutego 2013 r. skargę oddalił, po czym stwierdził, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd pierwszej instancji w pierwszym rzędzie przedstawił przedmiot postępowania, zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 26 października 2011 r. (sygn. akt I Ns 525/10), a następnie w sposób precyzyjny zrelacjonował poszczególne czynności procesowe, przedsięwzięte w tym postępowaniu przez uczestniczkę postępowania L. N., i decyzje procesowe sądów dwóch instancji, wydane po rozpoznaniu pochodzących od niej wniosków i środków odwoławczych.

Po przytoczeniu regulacji z art. 401 pkt 1 i 2 k.p.c. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim skonstatował, że z treści skargi o wznowienie postępowania, jak również ze stanowiska uczestniczki postępowania L. N. zaprezentowanego w toku postępowania wynika, iż swą skargę opierała ona na podstawie wznowienia określonej w art. 401 pkt. 2 k.p.c., tj. pozbawienia możliwości działania i braku należytej reprezentacji.

Po zreferowaniu rozumienia podstawy wznowienia postępowania związanej z pozbawieniem strony możności działania oraz przesłanki wznowienia postępowania związanej z nienależytą reprezentacją strony i przywołaniu orzecznictwa Sądu Najwyższego, które zdarzyło się na tle regulacji z art. 401 pkt. 2 k.p.c., Sąd pierwszej instancji przytoczył treść art. 405 k.p.c. i art. 407 k.p.c., po czym wskazał, że w ocenie tego Sądu skarga została wniesiona przez uczestniczkę postępowania L. N. z zachowaniem terminu wymaganego przez przepis z art. 407 k.p.c. i że opiera się ona na ustawowej podstawie wznowienia.

Przechodząc do merytorycznej oceny podstaw wznowienia postępowania, Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim stwierdził, iż są one bezzasadne i nie pozwalają na wznowienie postępowania.

W opinii tego Sądu nie można bowiem uznać, iż L. N. była w toku sprawy nienależycie reprezentowana. W dniu 27 kwietnia 2011 r. L. N. złożyła wniosek o ustanowienie dla niej adwokata, który został jednakże prawomocnie oddalony przez sąd na mocy postanowienia z dnia 6 maja 2011 r. Ów Sąd wskazał dalej, iż L. N. osobiście uczestniczyła w rozprawach i podejmowała czynności procesowe, mimo przedłożenia w toku sprawy udzielonego w dniu (...) córce D. A. pełnomocnictwa do jej reprezentowania we wszystkich sprawach cywilnych. Okoliczność, iż Sąd nie uznał merytorycznej zasadności wniosku uczestniczki postępowania o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, nie może być utożsamiane, w ocenie Sądu pierwszej instancji, z nienależytą reprezentacją L. N..

Nie sposób także, zdaniem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim, uznać, iż uczestniczka postępowania L. N. została pozbawiona możności działania w sprawie z wniosku T. N. o stwierdzenie nabycia prawa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia – o sygnaturze akt I Ns 525/10. Uczestniczka postępowania podejmowała próby obrony swych praw. Składała wnioski o ustanowienie dla niej adwokata. W przepisanym terminie złożyła apelację oraz wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej od tego środka odwoławczego. Złożyła nadto szereg zażaleń , w tym i zażalenie na postanowienia wydane w przedmiocie: odrzucenia apelacji i odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu do uzupełniania braków formalnych apelacji. Uczestniczka postępowania podejmowała zatem w niniejszej sprawie, w ocenie tego Sądu, czynności procesowe z pełnym rozeznaniem. Była też ona obecna na rozprawach sądowych i składała wyjaśnienia. Była nadto zawiadamiana przez sąd o terminach rozpraw, na które stawiała się osobiście. Nie sposób też uznać, iż nastąpiły jakiekolwiek wadliwości proceduralne sądu, będące skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, w związku z którymi strona nie mogła brać udziału w całym postępowaniu lub istotnej jego części. Nie można zatem, w ocenie Sądu pierwszej instancji, podzielić stanowiska L. N., iż była ona pozbawiona możliwości obrony własnych interesów z uwagi na ograniczenia w percepcji i rozumieniu czynności procesowych, co było związane z wiekiem i licznymi schorzeniami zdrowotnymi. Pomimo wieku uczestniczka postępowania wykazała się zrozumieniem podejmowanych czynności; korzystała również z pomocy osób trzecich. Ich niezasadność merytoryczna, a co za tym idzie i nieskuteczność, nie przesądzały jeszcze o pozbawieniu możliwości obrony jej praw.

Reasumując już przedstawione w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 lutego 2013 r. ustalenia i oceny, Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim wskazał, że skargę L. N. należało, jako bezzasadną, oddalić.

W ramach wskazania podstawy orzeczenia o kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji powołał przepis z art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od wskazanego postanowienia wniósł pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N..

Pełnomocnik L. N. zaskarżył to postanowienie, na podstawie art. 518 k.p.c., w całości .

Postanowieniu wydanemu przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 6 lutego 2013 r. pełnomocnik tejże uczestniczki zarzucił naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik postępowania, tj. art. 401 pkt 2 k.p.c., poprzez oddalenie skargi uczestniczki postępowania L. N. o wznowienie postępowania w sprawie o sygnaturze akt I Ns 525/10, zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny z dnia 26 października 2011 r., w sytuacji, gdy istniała w przedmiotowej sprawie przesłanka określona w wyżej wymienionym przepisie do jego wznowienia, taka jak pozbawienie możliwości działania wskutek naruszenia przepisów prawa.

Wskazując na tę podstawę pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. wnosił o:

1)  uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wobec nierozpoznania przez ten sąd istoty sprawy;

2)  zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm prawem przepisanych.

Z kolei pełnomocnik wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. zaskarżył rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r., a zatem rozstrzygnięcie dotykające kosztów postępowania.

W tym zakresie postanowieniu Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 6 lutego 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, tj. wartości przedmiotu sporu, zawiłości sprawy, oddalenia wniosku o wznowieniu postę­powania, celowej obrony swoich interesów przez uczestników postępowania, tj. T. N. i A. P., sprzeczności interesów stron i oddalenie wszelkich wniosków L. N..

Wskazując na powyższe, wniósł on o zmianę zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. kwoty 2.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a zatem według norm przepisanych, przy wartości przedmiotu sprawy oznaczonej na poziomie 15.000,00 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. jest zasadna o tyle, że prowadziła do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania – po uprzedniej konstatacji Sądu Okręgowego, iż ów swoisty rodzaj środka prawnego, wniesiony przez L. N. 8 listopada 2012 r., nie spełnia wymogów formalnych wskazanych w treści art. 409 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i że jako taki podlega – już z mocy art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – odrzuceniu; również i zażalenie pełnomocnika wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. na rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r. jest zasadne jedynie w części.

Skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia (bądź nadzwyczajnym środkiem odwoławczym) i służy do wzruszaniu prawomocnych orzeczeń, w przeciwieństwie do środków zwyczajnych służących w stosunku do nieprawomocnych orzeczeń. Jest ona zatem instytucją wyjątkową w tym znaczeniu, że przysługuje wyłącznie od ściśle określonych orzeczeń i na ściśle określonej podstawie. R. legis takiego jej ukształtowania stanowi potrzeba zabezpieczenia stabilności prawomocnych merytorycznych orzeczeń, a poprzez to ładu prawnego przez nie stworzonego. Z tej właśnie przyczyny podstawy wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym rozstrzygnięciem zostały przez ustawodawcę enumeratywnie wyliczone w ustawie, przy czym – co istotne – nawet sformułowanie przez skarżącego podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. nie oznacza jeszcze oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, że wskazywana podstawa nie zachodzi.

Dlatego też możliwość korzystania z tego instrumentu prawnego została ograniczona do wyjątkowych oraz ściśle sprecyzowanych okoliczności; jednocześnie ustawodawca nałożył na obowiązek wykazania podstaw wznowienia (vide: 409 k.p.c.), a Sąd został wyposażony w uprawnienie do przeprowadzenia w tym zakresie badania wstępnego (vide: 410 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.).

W myśl art. 410 § l zdanie pierwsze k.p.c. sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.

Kontrolując oparcie skargi na ustawowej podstawie wznowienia sąd bada, czy twierdzenia skargi w rzeczywistości stanowią taką ustawową podstawę (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZ 18/10, LEX nr 686067; .postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2009 r., II CZ 9/09, LEX nr 746171; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2011 r., II UZ10/11, LEX nr 901616).

W orzecznictwie zostało już utrwalone stanowisko, wedle którego dla uznania, iż skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie jest wystarczające samo sformułowanie podstawy wznowienia w taki sposób, by odpowiadało ono treści przepisów określających podstawę wznowienia, tj. przepisów wywiedzionych z art. 401-403 k.p.c. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZ 130/03, LEX nr 560580; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2007 r., I CZ 60/07, LEX nr 951263).

W doktrynie podkreśla się przy tym, że podstawa wznowienia postępowania związana z pozbawieniem strony możności działania powinna być rozumiana podobnie jak przyczyna nieważności określona w art. 379 pkt 5 k.p.c., tj. jako pozbawienie strony możności obrony swoich praw, przy czym w art. 401 pkt.2 k.p.c. wprowadzono dodatkowy warunek w postaci związku pomiędzy naruszeniem przepisów prawa a pozbawieniem strony możności działania jako przesłanki wznowienia.

Oznacza to, że dla uzyskania wznowienia postępowania na tej podstawie strona musi wykazać, że w zakończonym prawomocnym orzeczeniem postępowaniu była pozbawiona możliwości działania, tj. że znalazła się w sytuacji, która uniemożliwiła jej, a nie tylko ograniczyła lub utrudniła, popieranie przed sądem dochodzonych żądań lub obronę przed zarzutami strony przeciwnej, przy czym naruszenie przepisów prawa, które powoduje pozbawienie strony możliwości działania musi być wynikiem postępowania (działania lub zaniechania) strony przeciwnej lub sądu i powodować całkowite pozbawienie skarżącego możliwości obrony swoich praw. W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest nadto pogląd, że pozbawienie strony możności działania, o którym mowa w art. 401 pkt. 2 k.p.c., polega na tym, że z powodu wadliwości proceduralnych sądu, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać udziału w całym postępowaniu lub jego istotnej części (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 8/12, LEX nr 1231332).

Przygotowane przez pełnomocnika uczestniczki postępowania L. N. uzasadnienie skargi wskazuje, że L. N. podstawy wznowienia dopatruje się w przepisie art. 401 pkt 2 k.p.c., który stanowi, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania.

Treść art. 401 pkt 2 k.p.c., stosowanego w postępowaniu nieprocesowym odpowiednio, poprzez odesłanie z art. 13 § 2 k.p.c., nie dostarcza argumentów dla stanowiska, że pojęcie reprezentacji strony należy rozumieć w tym wypadku inaczej niż według ogólnej zasady, że reprezentacja strony jest działaniem w jej imieniu. Zgodnie z art. 96 k.c., tego rodzaju umocowanie może wynikać z ustawy (przedstawicielstwo ustawowe) lub opierać się na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Osoby fizyczne niemające zdolności procesowej mogą podejmować czynności procesowe tylko przez swoich przedstawicieli ustawowych (art. 66 k.p.c.), a osoby prawne oraz inne organizacje mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych przez organy uprawnione do działania w ich imieniu (art. 67 § 1 k.p.c.). Umocowanie do działania w procesie w cudzym imieniu powinno być wykazane dokumentem przy pierwszej czynności procesowej (art. 68 i 89 § 1 k.p.c.). Do tej regulacji nawiązuje art. 379 pkt 2 k.p.c. w części, w której stwierdza, że nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona nie miała organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany. Skoro art. 401 pkt 2 k.p.c. stanowi, że podstawę wznowienia stanowi brak należytej reprezentacji, to należy przyjąć, że odpowiada on powołanemu wyżej fragmentowi art. 379 pkt 2 k.p.c.

W świetle przywołanego przez Sąd Okręgowy rozumienia pojęcia należytej reprezentacji rozważenia wymaga, zdaniem Sądu Okręgowego – w kontekście spełnienia przez pełnomocnika uczestniczki postępowania L. N. wymagań art. 409 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – nie wskazywana w skardze kwestia należytej reprezentacji L. N., o której mowa w tym przepisie (nie odnosi się ona bowiem do sytuacji tejże uczestniczki; pojęcie „należyta reprezentacja" nie obejmuje bowiem wypadków niestarannego lub błędnego działania przedstawiciela, w tym pełnomocnika procesowego; brak należytej reprezentacji występuje np. bezspornie w sytuacji, w której podmiot niebędący osobą fizyczną nie może podejmować skutecznych czynności, ponieważ nie ma organów dokonujących za niego czynności procesowych, a pojecie to obejmuje również przypadki, w których strona nie ma przedstawiciela ustawowego, co powoduje niemożność dokonywania przez nią czynności procesowych, co może wystąpić w odniesieniu do małoletnich i osób ubezwłasnowolnionych; por. uwagi do art. 401 k.p.c., za mieszczone [w:] Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz pod redakcją Tadeusza Erecińskiego, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis), lecz raczej kwestia pozbawienia strony możności działania.

Przenosząc przedstawione wyżej rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, iż pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N., wskazując jako podstawę wznowienia przepis z art. 401 pkt 2 k.p.c. (pozbawienie mocodawczyni wskutek naruszenia przepisów prawa możności działania), przytoczył jednocześnie okoliczności, które w żaden sposób nie uzasadniają powołania takiej podstawy wznowienia. Oto bowiem pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. jako okoliczności mające uzasadniać pozbawienie możności działania wskazuje poszczególne czynności procesowe, przedsięwzięte przez mocodawczynię w postępowaniu w sprawie z wniosku T. N. i z udziałem D. A., E. C., K. H., L. N., H. O., A. P. i B. S. o zasiedzenie, zakończonej prawomocnym postanowieniem, wydanym przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 26 października 2011 r. (sygn. akt I Ns 525/10), i decyzje procesowe sądów dwóch instancji, wydane po rozpoznaniu pochodzących od niej wniosków i środków odwoławczych, jednakże w rzeczywistości kwestionuje ustalenia faktyczne poczynione przez sąd rozpoznający wniosek T. N. o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie i dokonaną przez ten że sąd ocenę materiału dowodowego.

W tym miejscu wskazać należy, iż pozbawienie możności działania i obrony swych praw polega na tym, że strona na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych rozprawach przed wydaniem w danej instancji wyroku (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSPiKA 1975, nr 3, poz. 66; przywołane już postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 8/12).

Pełnomocnik uczestniczki postępowania L. N. w istocie w skardze nie wskazał jednak, na czym polegało naruszenie przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim przepisów prawa, z uwagi na które mocodawczyni została pozbawiona możliwości działania w postępowaniu, ani zresztą także tego, na czym konkretnie polegały zaniedbania procesowe, których dopuściła się L. N. w związku z jej wiekiem i stanem zdrowia, i jakie czynności procesowe niemożliwe wówczas do przeprowadzenia chciałaby obecnie przedsięwziąć.

Przepis z art. 401 pkt 2 k.p.c., określając podstawy wznowienia, nawiązuje wyraźnie do art. 379 pkt 2 k.p.c. (co już Sąd Okręgowy sygnalizował).

Uzasadniając dorozumiany zarzut nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji (dorozumiany, bo pełnomocnik L. N. wprost go w skardze nie sformułował), skarżący stwierdził, że mocodawczyni z uwagi na jej wiek i stan zdrowia nie była w stanie podjąć samodzielnej obrony własnych interesów.

Gdyby nawet hipotetycznie przyjąć to stwierdzenie za prawdziwe, do czego zresztą nie ma w okolicznościach sprawy o przedmiocie wyżej już oznaczonym podstaw, to nie może ono stanowić uzasadnienia podstawy wznowienia z art. 401 § 1 pkt 2 k.p.c. w części dotyczącej pozbawienia możności działania, chodzi tu bowiem o takie pozbawienie możności działania, które obejmuje całą sprawę. W piśmiennictwie prawniczym podstawę wznowienia z art. 401 § 1 pkt 2 k.p.c. utożsamia się z podstawą nieważności przewidzianą w art. 379 pkt 5 k.p.c., a w świetle jednoznacznej judykatury Sądu Najwyższego dotyczącej tego przepisu jest oczywiste, że strona zostaje pozbawiona możności działania tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego pozbawienia jej możności obrony swych praw, a więc gdy znalazła się w takiej sytuacji, która uniemożliwiła, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed sądem dochodzonych żądań lub obronę przed zarzutami strony przeciwnej (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1961 r., 3 CR 953/60, OSPiKA 1963 nr 5, poz. 137; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1966 r., II PR 371/65, OSNCP 1966 z. 10, poz. 172; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1968 r., I CR 432/67, OSNCP 1969 r. z. 7-8, poz. 137; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1974 r., II CR 331/74, OSNCP 1975 z. 5, poz. 84; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 r., I PKN 521/97, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz. 203; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 października 1998 r., I PKN 359/98, OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 681, LEX nr 37720; przywołane już postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 8/12).

O takim pozbawieniu L. N. możności działania w sprawie z wniosku T. N. i z udziałem D. A., E. C., K. H., L. N., H. O., A. P. i B. S. o zasiedzenie, zakończonej prawomocnym postanowieniem, wydanym przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 26 października 2011 r. (sygn. akt I Ns 525/10), nawet w świetle twierdzeń uzasadnienia skargi, nie może być mowy; uczestniczka postępowania L. N. nie tylko bowiem brała udział w postępowaniu i podejmowała wszystkie niezbędne czynności procesowe, ale także wnosiła środki odwoławcze w toku instancji.

Analiza akt sprawy oznaczonej w poprzednim akapicie prowadzi do konkluzji, że L. N. osobiście uczestniczyła w posiedzeniach wyznaczonych na rozprawę i podejmowała czynności procesowe (i to mimo udzielenia w toku postępowania – w dniu 29 listopada 2010 r. – pełnomocnictwa córce D. A.). Uczestniczka postępowania podejmowała w toku postępowania próby obrony swych praw: złożyła dwa wnioski o ustanowienie dla niej adwokata, w przepisanym terminie złożyła apelację od postanowienia wydanego przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w dniu 26 października 2011 r. oraz wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej od tego środka odwoławczego; złożyła nadto szereg zażaleń , w tym i zażalenie na postanowienia wydane w przedmiocie: odrzucenia apelacji i odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu do uzupełniania braków formalnych apelacji, a odrzucenie przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim jej apelacji od postanowienia wydanego przez tenże Sąd w dniu 26 października 2011 r. było skutkiem nieusunięcia dość prostego w zniesieniu braku apelacji, polegającego na niezałączeniu do tego środka odwoławczego jego odpisów, należnych wnioskodawcy i pozostałym, poza L. N., uczestnikom postępowania.

Jeśliby nawet wadliwości procesowych Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim, na skutek których L. N. byłaby ewentualnie pozbawiona możności działania, upatrywać w dwukrotnym oddaleniu przez tenże Sąd jej wniosków o ustanowienie adwokata, to wskazać w tej mierze należy, że w obu przypadka została ona pouczona o dopuszczalności, sposobie i terminie wniesienia zażalenia – z czego jednak L. N. nie skorzystała (o istnieniu po jej stronie możliwości percepcji co do udzielonego przez sąd pouczenia o dopuszczalności, sposobie i terminie wniesienia środka odwoławczego świadczy wniesione przez tę uczestniczkę zażalenia na postanowienie o odrzuceniu jej apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 26 października 2011 r.).

Reasumując już, przytoczonych przez pełnomocnika uczestniczki postępowania L. N. w skardze okoliczności nie sposób jest w tych warunkach uznać za przesłankę wznowienia, o jakiej mowa w art. 401 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Samo powołanie określonej podstawy wznowienia przez wskazanie, na przykład, odpowiedniego przepisu prawa formułującego taką podstawę nie czyni jeszcze zadość oparciu skargi na ustawowej podstawie wznowienia. Koniecznym jest jeszcze przytoczenie okoliczności uzasadniających powołanie takiej podstawy. Chodzi przy tym o takie okoliczności, które w przypadku, gdyby okazały się prawdziwe, mogłyby skutkować wznowieniem postępowania w oparciu o podstawę wskazaną w skardze. Samo badanie trafności (prawdziwości) powołanej podstawy wznowienia mieści się już w merytorycznym rozpoznaniu skargi.

Ponieważ uczestniczka postępowania L. N. wbrew wymaganiom zawartym w art. 409 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie zamieściła w złożonej skardze o wznowienie postępowania ustawowej podstawy wznowienia, przeto Sąd Okręgowy jej skargę odrzucił – na zasadzie art. 410 § l zdanie pierwsze k.p.c., jako nieopartą na ustawowej podstawie.

W konsekwencji przedstawionych wyżej ocen i z zaprezentowanych wyżej przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. orzekł jak w podpunkcie 1 punktu I i w punkcie II sentencji.

Jeśli zaś chodzi o zażalenie pełnomocnika wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. na rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r., a zatem o zażalenie na rozstrzygnięcie dotykające kosztów postępowania, to zasługiwało ono w części na uwzględnienie.

W ramach wskazania podstawy orzeczenia o kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji powołał przepis z art. 520 § 1 k.p.c.

Wedle regulacji z art. 520 § 1 k.p.c. każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez sąd, na jego wniosek lub z urzędu.

Zasada ujęta w art. 520 § 1 k.p.c. jest nienaruszalna wtedy, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne. W pozostałych wypadkach sąd może od tej zasady odstąpić i na żądanie uczestnika, albo z urzędu – jeżeli działa bez adwokata lub radcy prawnego (art. 109 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) – orzec według dyrektyw określonych w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c. Wyszczególnienie sytuacji, w których interesy uczestników postępowania nieprocesowego są sprzeczne, a więc tych sytuacji, o których mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., nie jest możliwe (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 47/10, LEX nr 970082).

W postanowieniu z dnia 26 lipca 2012 r. (II CZ 86/12, LEX nr 1228797) Sąd Najwyższy wskazał, że Wedle zasady wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. koszty postępowania nieprocesowego nie podlegają rozliczeniu pomiędzy uczestnikami tego postępowania, lecz każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Reguła ta doznaje ograniczeń, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne (art. 520 § 2 k.p.c.), a także, gdy interesy uczestników są sprzeczne lub jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie (art. 520 § 3 k.p.c.). Stworzenie katalogu spraw, w których interesy uczestników są sprzeczne nie jest możliwe, nie powinno jednak budzić sprzeciwu stwierdzenie, że w postępowaniu nieprocesowym są rozpoznawane sprawy, w których interesy uczestników zazwyczaj są sprzeczne oraz, że do tej kategorii zaliczają się sprawy o stwierdzenie nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie. Sprzeczność co do wyniku sprawy oczekiwanego przez wnioskodawcę i uczestnika postępowania jest wyraźna.

Kierując poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu przytoczonym w poprzednim akapicie i ostatecznym wynikiem niniejszego postępowania, Sąd Okręgowy uznał, że wskutek istnienia owej oczywistej sprzeczności co do wyniku sprawy oczekiwanego przez wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania A. P. z jednej strony i uczestniczkę postępowania L. N. z drugiej zachodzi przesłanka do zastosowania – przy orzekaniu o kosztach postępowania – regulacji z art. 520 § 3 k.p.c. i zmienił rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r. w ten sposób, iż zasądził od uczestniczki postępowania L. N. na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P. kwoty po 608,50 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego .

Za przyznaniem wnioskodawcy i uczestniczce postępowania A. P. opłaty za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego na poziomie podwójnej stawki wynagrodzenia – a zatem w postulowanej w zażaleniu wysokości – nie przemawia jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, ani niezbędny nakład pracy pełnomocnika, ani charakter sprawy, ani też wreszcie jego wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. Udział pełnomocnika wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P. w przedmiotowej sprawie ograniczył się do sporządzenia odpowiedzi na skargę (zawierającej żądanie oddalenia skargi), reprezentacji interesów mocodawców na jednym posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę i sporządzenia zażalenia na rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r. (por.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CZ 165/12, LEX nr 1314402; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 marca 2013 r., III AUz 59/13, LEX nr 1322710).

Sąd Okręgowy orzekał w tym przedmiocie na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.; wielkość należnej wnioskodawcy i uczestniczce postępowania A. P. od uczestniczki postępowania L. N. opłaty za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o regulację z § 8 pkt. 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 461) – uznając przy tym, że ostateczny wynik niniejszego postępowania uzasadnia przyznanie wnioskodawcy i uczestniczce postępowania A. P. połowy minimalnej stawki wynagrodzenia i że wygrywającym w części współuczestnikom sporu, reprezentowanym przez tego samego adwokata, sąd powinien przyznać zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (por. przywołane wyżej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CZ 165/12). Podstawę orzeczenia Sądu Okręgowego stanowił nadto art. 1 ust. 1 pkt 2 w z art. 5 ust. 1 i w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r. poz. 1282); wielkość należnej Gminie B. opłaty skarbowej od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie przez wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania A. P. pełnomocnictwa została ustalona na podstawie Części IV Wykazu przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia, stanowiącego załącznik do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej.

Mając powyższe argumenty i oceny na uwadze, Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w podpunkcie 2 punktu I i w punkcie II sentencji.

Wobec niewątpliwej sprzeczności interesów autorki skargi o wznowienie postępowania z interesami wnioskodawcy i uczestniczki postępowania A. P. Sąd Okręgowy uznał – mając dodatkowo na uwadze wynik postępowania odwoławczego – że obciążenie skarżącej połową należnych T. N. i A. P. kosztów postępowania odwoławczego znajduje podstawę prawną w art. 520 § 3 k.p.c. Orzekając na tych samach zasadach i podstawach co przy rozstrzyganiu o zasadności zażalenia pełnomocnika wnioskodawcy T. N. i uczestniczki postępowania A. P. na rozstrzygnięcie zamieszczone przez Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w punkcie 2 postanowienia wydanego w dniu 6 lutego 2013 r., Sąd Okręgowy dodatkowo zastosował przepis z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu._